De blauwe pracht van Porto
Porto, de charmante stad aan de Douro in Portugal, staat bekend om veel dingen: portwijn, de steile straatjes en natuurlijk de onmiskenbare schoonheid van de azulejo tegels. Deze handgeschilderde keramische tegels sieren gebouwen, kerken, stations en zelfs gewone huizen, waardoor de stad een levend kunstwerk wordt. Maar wat maakt deze tegels, vaak herkenbaar aan hun helderblauwe en witte patronen, nu zo bijzonder? Ze vertellen verhalen en bieden een unieke blik in de ziel van de Portugese geschiedenis, iets wat elke bezoeker onmiddellijk opvalt tijdens een wandeling door de stad.
Meer dan alleen decoratie
De azulejo is veel meer dan alleen een muurbedekking. Het is een essentieel onderdeel van de Portugese cultuur en geschiedenis. De traditie van het gebruik van geglazuurde tegels begon al in de 13e eeuw in Portugal, sterk beïnvloed door Moorse ambachten uit Spanje. De naam ‘azulejo’ is afgeleid van het Arabische woord ‘az-zulayj’, wat ‘gepolijste steen’ betekent. Aanvankelijk werden de tegels vooral gebruikt om vocht buiten te houden en de huizen koel te houden, een puur functioneel doel dat perfect paste bij het mediterrane klimaat. Dit praktische nut gecombineerd met de mogelijkheid tot artistieke expressie maakte ze al snel onmisbaar.
Het verhaal achter het blauw
Hoewel azulejo’s in alle kleuren van de regenboog voorkomen, is de iconische kobaltblauwe kleur die we zo vaak in Porto zien, pas later populair geworden. Dit gebeurde vooral in de 18e eeuw, ten tijde van de Grote Import. Portugal importeerde toen veel tegels uit Nederland, waar de Delfts blauwe traditie bloeide, en men begon de dure Chinese porseleinkunst te imiteren. Het blauw-witte palet werd daardoor een statussymbool en is tegenwoordig synoniem met het noorden van Portugal. Deze kleur geeft de stad een rustige, maar tegelijkertijd dramatische uitstraling, vooral wanneer de zon op de geglazuurde oppervlakken schijnt.
Waar vind je de mooiste azulejo’s?
In Porto zijn er diverse plekken waar je de pracht van de azulejo’s in volle glorie kunt bewonderen. Het São Bento treinstation is een absolute must-see. De hal is bekleed met maar liefst twintigduizend tegels die belangrijke momenten uit de Portugese geschiedenis en landschappen uitbeelden. Dit is alsof je een stripboek van keramiek binnenloopt. Ook de Capela das Almas (Kapel van de Zielen), gelegen in het winkelgebied, is van buiten volledig bedekt met helderblauwe azulejo’s die scènes uit het leven van heiligen laten zien. Zelfs een simpele wandeling door de wijk Ribeira levert schitterende voorbeelden op van oude, soms verweerde, maar altijd indrukwekkende tegelgevels die de geschiedenis van de stad ademen.
De kunst van het ambacht
Wat de azulejo’s in Porto echt uniek maakt, is het ambachtelijke aspect. Veel van de oudere tegels zijn met de hand geschilderd, wat betekent dat geen twee tegels exact hetzelfde zijn, zelfs binnen hetzelfde patroon. Hoewel massa-geproduceerde tegels later hun intrede deden, wordt de traditie van het handwerk nog steeds hoog gehouden door lokale kunstenaars in kleine werkplaatsen. Het proces vereist precisie en geduld, waarbij de verf onder een glazuurlaag wordt aangebracht en vervolgens op zeer hoge temperatuur wordt gebakken. De combinatie van kunst, functionaliteit en de diepe historische wortels zorgt ervoor dat de azulejo niet zomaar een tegel is, maar het kloppende hart van Porto’s architectonische identiteit. Het toont de trots en de verhalen van de stad op een manier die je nergens anders zo prominent vindt in Europa, waardoor Porto een onvergetelijke bestemming is.
